Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών

PhylProGramm

Phylogenies probing Grammar. Exploring morphosyntax at different scales of language change

Επιστημονικός Υπεύθυνος: Έλενα Αναγνωστοπούλου
Φορέας Χρηματοδότησης: Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (Advanced Grant 2022, Grant Agreement 101096554)
Ημερομηνία Έναρξης: 1 Οκτωβρίου 2023,   Ημερομηνία Λήξης: 30 Σεπτεμβρίου 2028
Συνολικός Προϋπολογισμός: € 2.499.925
Θεσμός Φιλοξενίας: ΙΜΣ-ΙΤΕ 

Το χρηματοδοτούμενο από το European Research Council (ERC) έργο με τίτλο «Phylogenies probing Grammar. Exploring morphosyntax at different scales of language change (PhylProGramm)» είναι ένα διεπιστημονικό πρόγραμμα καινοτόμο και ρηξικέλευθο, τόσο στον σχεδιασμό του όσο και στις μεθόδους που θα αναπτύξει. Θέτει τον φιλόδοξο στόχο να αξιολογήσει τα χαρακτηριστικά της μορφολογίας (δηλαδή της δομής των λέξεων) και της σύνταξης ως προς τις ιστορικές πληροφορίες που μπορούν να μας δώσουν, συνδυάζοντας ποσοτικές υπολογιστικές φυλογενετικές μεθόδους, εμπνευσμένες από την εξελικτική βιολογία, με ποιοτική και σε βάθος γλωσσολογική έρευνα. Το πρόγραμμα θα εφαρμόσει σύγχρονα εργαλεία της βιοπληροφορικής, αλλά θα αναπτύξει και νέες υπολογιστικές μεθόδους για να αξιολογήσει τα μορφοσυντακτικά χαρακτηριστικά και να ερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν, μεταβιβάζονται και αλληλεπιδρούν σε συγκεκριμένες ιστορικές και γεωγραφικές συνθήκες. Μέσα από αυτή την ενδελεχή διερεύνησή τους, θα ανακαλυφθεί και θα αποδειχθεί ποια από αυτά αντιστέκονται στον δανεισμό και μεταβάλλονται αργά στο χρόνο, έτσι ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να σχεδιαστούν αξιόπιστα δέντρα που επανασυνθέτουν τη γενεαλογική ιστορία των γλωσσών. Παράλληλα θα αναδειχθούν και τα χαρακτηριστικά που μεταφέρονται εύκολα από γλώσσα σε γλώσσα σε συνθήκες γλωσσικής επαφής, καθώς και χαρακτηριστικά που απηχούν καθολικές τάσεις μεταβολής της γλώσσας ή και τυχαίες ομοιότητες. Αυτού του είδους η αξιολόγηση χαρακτηριστικών δεν έχει επιχειρηθεί με συστηματικό τρόπο μέχρι σήμερα, επειδή η μορφοσύνταξη αποτελεί ένα ιδιαίτερα σύνθετο πλέγμα φαινομένων και σχέσεων. Ως αποτέλεσμα αυτής της πολυπλοκότητας, στην πρόσφατη και τρέχουσα έρευνα υπάρχει πλήθος αντικρουόμενων απόψεων σχετικά με τη σταθερότητα των μορφοσυντακτικών χαρακτηριστικών, αλλά και σχετικά με το αν θα πρέπει αυτή να σχετικοποιείται και να αναμένεται διαφορετικός βαθμός σταθερότητας του ίδιου χαρακτηριστικού ανά γλωσσικές οικογένειες και γεωγραφικές περιοχές. 

Το διεπιστημονικό ερευνητικό πρόγραμμα θα υλοποιηθεί από διεπιστημονική ομάδα ερευνητών που συνδυάζουν τη θεωρητική, ιστορική, διαλεκτολογική και τυπολογική γλωσσολογία, από τη μια μεριά,  με την εξελικτική βιολογία, τη βιοπληροφορική και την επιστήμη των υπολογιστών, από τη μεριά των ποσοτικών μεθόδων. Η ομάδα θα αξιολογήσει και θα ερμηνεύσει τα μορφοσυντακτικά χαρακτηριστικά σε τρία επίπεδα ανάλυσης: (α) στο επίπεδο της μικροποικιλότητας (μελέτη των χαρακτηριστικών κάποιων ελληνικών διαλέκτων που βρίσκονται σε επαφή με άλλες γλωσσικές ομάδες της Ινδο-Ευρωπαϊκής -Ρομανικές, Αλβανικά, Σλάβικες - καθώς και με τα Τουρκικά, μία μη Ινδο-Ευρωπαϊκή γλώσσα), (β) στο επίπεδο της μεσοποικιλότητας (μελέτη των μακρο- και μεσο-χαρακτηριστικών της Ινδο-Ευρωπαϊκής και των χαρακτηριστικών των  υποομάδων/κλάδων της) και (γ) στο επίπεδο της μακροποικιλότητας (μελέτη των μακρο-χαρακτηριστικών αντιπροσωπευτικού δείγματος γλωσσών από όλες τις οικογένειες και περιοχές του κόσμου). Η έρευνα θα συμπληρωθεί με μελέτες περίπτωσης που θα εξετάσουν σε ποιο βαθμό τα αποτελέσματα από την μελέτη των ελληνικών διαλέκτων και της Ινδο-Ευρωπαϊκής γλωσσικής οικογένειας μπορούν να γενικευθούν σε άλλες διαλεκτικές ομάδες και γλωσσικές οικογένειες. Το ίδιο ερώτημα, της γενικευσιμότητας των ευρημάτων/αξιολογήσεων που θα προκύψουν από ποιοτική έρευνα, θα διερευνηθεί και μέσα από την εφαρμογή και ανάπτυξη υπολογιστικών μεθόδων.

Ερευνητική Ομάδα

Έλενα Αναγνωστοπούλου

Έλενα Αναγνωστοπούλου

Καθηγήτρια Γλωσσολογίας
Τμήμα Φιλολογίας, Τομέας Γλωσσολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Curriculum vitae
Μανόλης Λαδουκάκης

Μανόλης Λαδουκάκης

Μέλος ΔΕΠ
Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Curriculum vitae
Παύλος Παυλίδης

Παύλος Παυλίδης

Αναπληρωτής Καθηγητής
Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Curriculum vitae
Δήμητρα Μελισσαροπούλου

Δήμητρα Μελισσαροπούλου

Καθηγήτρια
Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Curriculum vitae
Δημήτρης Μιχελιουδάκης

Δημήτρης Μιχελιουδάκης

Επίκουρος καθηγητής
Τμήμα Φιλολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Curriculum vitae
Στέργιος Χατζηκυριακίδης

Στέργιος Χατζηκυριακίδης

Καθηγητής
Τμήμα Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Curriculum vitae
Αλέξανδρος Σταματάκης

Αλέξανδρος Σταματάκης

Έδρα ERA
Ινστιτούτο Πληροφορικής, ΙΤΕ
Μαρία-Μαργαρίτα Μακρή

Μαρία-Μαργαρίτα Μακρή

Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια
Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου, Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού
Curriculum vitae
Ρούμπη Σλέεμαν

Ρούμπη Σλέεμαν

Βοηθός Έρευνας
Τμήμα Γλωσσολογίας, Πανεπιστήμιο Goethe Φρανκφούρτης Γερμανίας
Curriculum vitae
ERC
Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ERC, PhylProGramm, grant agreement No. 101096554). Οι θέσεις και οι απόψεις που εκφράζονται είναι των συγγραφέων και μόνο και δεν αντανακλούν απαραίτητα τις θέσεις και τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή του Εκτελεστικού Οργανισμού του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας. Ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση ούτε ο χρηματοδότης φέρουν ευθύνη για αυτές.