Πεθαίνοντας στη Σύρο τον 19ο αιώνα. Οι μαρτυρίες των διαθηκών

Η διαθήκη σηματοδοτεί το τέλος μιας πορείας· είναι ο μακρυνός απόηχος μιας ολόκληρης ζωής. Στην πράξη αυτή, στο μέτρο που επιχειρείται ένα είδος προσωπικού απολογισμού εν όψει, μάλιστα, του επερχόμενου ή αναμενόμενου θανάτου, εμπεριέχονται ποικίλα στοιχεία. Η μελέτη τους μπορεί, ίσως, να επιτρέψει την αποδέσμευση ενός πλέγματος αλληλοσυνδεόμενων σχέσεων που αφορούν, μεταξύ άλλων, στα οικονομικά ζητήματα, στις συγγενικές σχέσεις, στη φιλανθρωπία, στη θρησκευτικότητα, στη στάση απέναντι στο θάνατο. Διαθήκες συνέταξε μικρό ποσοστό των κατοίκων της Σύρου. Επειδή όμως οι συντάκτες τους καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα των τότε επαγγελμάτων, μπορούν να θεωρηθούν ότι αντιπροσωπεύουν ευρύτερα σύνολα. Επιπλέον, σ’ αυτές μιλούν για τη ζωή τους, αυτοβιογραφούνται κατά κάποιον τρόπο, και ανώνυμοι στους οποίους σπάνια παρέχεται η ευκαιρία να ακουστούν. Οι ατομικές αυτές μαρτυρίες παρουσιάστηκαν ξεχωριστά, αλλά και, κωδικοποιημένες, ως σύνολο. Επιδιώχθηκε, δηλαδή, ο συνδυασμός του ποιοτικού με το ποσοτικό, των ατομικών με τις συλλογικές διαδρομές. Το όλο εγχείρημα επέτρεψε μια άλλη οπτική γωνία, αποδέσμευσε στοιχεία και σχέσεις σε πολλαπλά επίπεδα, ώστε να ελπίζεται ότι η γνώση μας για τη συγκεκριμένη κοινωνία στην οποία αυτά αναφέρονται να είναι ασφαλέστερη και, κυρίως, πολύπλευρη.